ลีลาวดี
  ชื่อสามัญภาษาไทยลีลาวดี
  ชื่อสามัญภาษาอังกฤษPlumeria, Frangipani, Temple tree
  ชื่อวิทยาศาสตร์Plumeria spp.
  ชื่อพ้องระทม
  ชื่อวงศ์Apocynaceae
  ชื่อท้องถิ่นจำปา, จงป่า (กาญจนบุรี), จำปาลาว (ภาคเหนือ), จำปาขาว (ภาคอีสาน), จำปาขอม (ภาคใต้), ไม้จีน (ยะลา), มอยอ (นราธิวาส), จำไป (เขมร)
 
 
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ลีลาวดี จัดเป็นไม้พุ่มหรือยืนต้นผลัดใบขนาดเล็ก สูง 3-6เมตร แตกกิ่งแผ่กว้าง มีเรือนยอดเป็นรูปร่ม ลำต้นกลม เปลือกสีเทาหรือสีเขียวอมเทา เมื่อลำต้นมีอายุมาก จะเกิดตุ่มนูนทั่วลำต้น อันเนื่องมาจากแผลจากก้านใบที่หลุดร่วงและในทุกส่วนของลำต้นมีน้ำยางสีขาว  ส่วนใบและดอกรวมถึงผลจะมีลักษณะแตกต่างกันเป็น 2 ประเภทใหญ่ๆ ดังนี้

Plumeria obtuse Lim ใบเป็นใบเดี่ยวเรียงสลับเวียนรอบกิ่งและจะเป็นกระจุกที่ปลายกิ่ง ใบมีลักษณะเป็นรูปไข่กลับ กว้าง 3.5 – 7.7 ซม. ปลายใบกลม โคนใบมนหรือแหลม เนื้อใบหนาและเหนียวคล้ายเป็นแผ่นหนัง มีเส้นใบแบบขนนกเมื่อพลิกดูใต้ใบจะเห็นเป็นเส้นนูนเด่นชัด  ดอกออกเป็นแบบช่อกระจุกออกที่ปลายยอด กลีบดอกมีสีขาว ตรงกลางสีเหลือง เชื่อมติดกันเป็นรูปกรวย ปลายดอกแยกเป็น 5 กลีบ ลักษณะเป็นรูปไข่กลับ ปลายมนมีกลิ่นหอม ส่วนผลออกเป็นฝักคู่ รูปทรงกระบอก แบนเล็กน้อยกว้าง 1.5-2 ซม. ยาว 17-18 ซม. เมล็ดเป็นเมล็ดแบนมีปีกสีขาว ยาวประมาณ 2 ซม.

Plumeria rubra Lim ใบเป็นใบเดี่ยวเรียงสลับเวียนรอบกิ่ง และเป็นกระจุกตรงปลายกิ่ง ใบมีลักษณะเป็นรูปวงรี กว้าง 6-8 ซม. ยาว 14-34 ซม. ปลายใบแหลมหรือเรียวแหลม โคนใบเป็นรูปปลิมหรือแหลม มีเส้นใบใต้ใบเป็นเส้นนูนแบบขนนกเห็นได้เด่นชัด ก้านใบยาวได้ถึง 7 ซม. ดอกออกเป็นช่อกระจุกออกที่ปลายกิ่ง กลีบมีหลากสี เช่น ดอกสีขาว ชมพู แดงหรือเหลือง เชื่อมติดกันเป็นหลอดปลายผายออกเป็นรูปกรวย มี 5 กลีบ เป็นรูปไข่กลับ มีกลิ่นหอม และผลออกเป็นฝักคู่ กว้าง 2-3 ซม. ยาว 10-16 ซม. เมล็ดลักษณะแบน ยาว 1-1.5 ซม. มีปีกสีขาว ยาว 1.6-2.8 ซม.

สรรพคุณทั่วไป

  • ดอกลีลาวดีใช้ผสมกับพลู ทำเป็นยาแก้ไข้และไข้มาลาเรีย 
  • ช่วยรักษาไข้หวัด 
  • ใช้ปรุงเป็นยาแก้ไอ 
  • ช่วยถ่ายเสมหะและโลหิต 
  • ช่วยขับเหงื่อ แก้ร้อนใน 
  • ช่วยขับลมในกระเพาะ 
  • ช่วยขับระดู 
  • ช่วยในการขับพยาธิ 
  • ช่วยรักษาโรคไขข้ออักเสบ 
  • ใบสดใช้ชงกับน้ำร้อนรักษาหิด
  • ทำครีมทาผิวเพื่อใช้ในการป้องกันโรคที่เกิดจากเชื้อรา
  • รักษามะเร็งผิวหนัง
  • รักษาริดสีดวง
  • เป็นส่วนประกอบในบุหรี่เพื่อลดความเป็นพิษของบุหรี่
  • ใช้รักษาหอบหืด
  • ช่วยขับปัสสาวะ
  • รักษาโรคโกโนเรีย
  • แก้ปวดบวม ฟกช้ำ
  • ใช้เป็นยารักษาโรคหนองใน
  • ช่วยขับระดู
  • เป็นยาถ่าย
  • แก้โรไขข้ออักเสบ
  • ช่วยขับลม
  • แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ
  • แก้ท้องเดิน
  • เป็นยาแก้ไอ
  • ช่วยขับพยาธิ
  • ช่วยขับน้ำเหลือง
  • แก้งูสวัด
  • รักษาอาการอักเสบที่ข้อต่อ
  • ใช้เป็นยาแก้ผดผื่นคัน
  • แก้ปวดฟัน
  • แก้หูดที่ผิวหนัง
  • ใช้ทารักษาแผล

 
 
วิธีใช้โดยทั่วไป

  • ใช้แก้หอบหืด รักษาโรคโกโนเรีย ใช้ขับปัสสาวะ โดยใช้ใบแห้งชงกับน้ำร้อนดื่ม 
  • ใช้แก้โรคหนองใน แก้ไขข้ออักเสบ ขับปัสสาวะ ขับระดู แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ ใช้ถ่ายพยาธิ โดยใช้รากมาต้มกับน้ำดื่ม 
  • ใช้แก้ไอ ขับพยาธิ รักษาแผลในลำไส้ แก้โรคลำไส้อักเสบโดยใช้เนื้อไม้มาต้มกับน้ำดื่ม ใช้แก้ปวดบวมฟกช้ำ โดยใช้ใบสดมาลนไฟแล้วนำมาประคบร้อนบริเวณที่เป็น 
  • ใช้ลดไข้ ขับระดู โดยใช้เปลือกต้นมาต้มกับน้ำดื่ม 
  • แก้ผดผื่น โดยใช้ยางจากต้นลีลาวดีผสมกับการบูรและไม้จันทน์โดยทำเป็นยาทาบริเวณที่เป็น

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

  1. สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.) 
  2. กฤติยา ไชยนอก.ลีลาวดีต้นไม้คู่สปา.จุลสารข้อมูลสมุนไพร ปีที่25.ฉบับที่4.กรกฎาคม2557.หน้า13-19
  3. นันทวัน บุณยะประภัศร และคณะ.สมุนไพรไม้พื้นบ้าน เล่ม.4.กรุงเทพฯ:บริษัทประชาชน จำกัด,2543:222-7
  4. Anon.ไม้ดอกไม้ประดับกินได้,วารสารเทคโนโลยีที่เหมาะสม 1993;11(1):61-4.
  5. ลีลาวดี หรือลั่นทม.พืชเกษตรดอกคอมเว็บเพื่อพืชเกษตรไทย(ออนไลน์)เข้าถึงได้จาก.http://www.puechkaset.com