พญาไร้ใบ
  ชื่อสามัญภาษาไทยพญาไร้ใบ
  ชื่อสามัญภาษาอังกฤษMilk bush, Indian tree spurge
  ชื่อวิทยาศาสตร์Euphorbia tirucalli L.
  ชื่อวงศ์Euphorbiaceae
  ชื่อท้องถิ่นเคียะจีน พญาร้อยใบ (เชียงใหม่), เคียะเทียน (ภาคเหนือ)
 
 
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ต้นพญาไร้ใบ จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก มีความสูงของต้นประมาณ 4-7 เมตร ลำต้นแตกกิ่งก้านสาขามาก ดูคล้ายกับปะการัง เปลือกลำต้นแก่เป็นสีน้ำตาลเข้ม ไม่มีหนาม ส่วนกิ่งอ่อนเป็นรูปทรงกระบอกเป็นสีเขียวเรียบเกลี้ยง อวบน้ำ เมื่อหักหรือกรีดดูจะมีน้ำยางสีขาวข้นออกมาจำนวนมาก ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการใช้เมล็ดและการตัดชำ ชอบดินร่วน ระบายน้ำได้ดี และมีแสงแดดตลอดวัน มักพบขึ้นตามป่าเบญจพรรณ โดยจะออกดอกและติดผลในช่วงเดือนมีนาคมถึงเดือนพฤศจิกายน ใบพญาไร้ใบ 

ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงตรงข้ามกัน ใบมีขนาดมาก ลักษณะของใบเป็นรูปขอบขนาน ปลายใบมน โคนใบมน โดยมีขนาดกว้างประมาณ 0.2 เซนติเมตรและยาวประมาณ 1 เซนติเมตร หลุดร่วงได้ง่าย 

ดอกพญาไร้ใบ ดอกเป็นดอกเดี่ยว ออกเป็นกระจุกที่ปลายยอด ดอกมีขนาดเล็กสีเขียว ดอกเพศผู้และดอกเพศเมีย ไม่มีกลีบดอก และอยู่ในช่อเดียวกัน มีแต่กลีบรองดอกสีขาว กลีบเลี้ยงมี 4 กลีบ ดอกพญาไร้ใบ 

ผลพญาไร้ใบ ผลเป็นผลแห้งจะแตกและอ้าออก

สรรพคุณทั่วไป

  • ใช้เป็นยาแก้ปวดกระดูก 
  • แก้อาการปวดท้อง 
  • แก้กระเพาะอักเสบ 
  • เป็นยาระบายได้
  • แก้ริดสีดวงทวาร 
  • เป็นยาระบายได้ 
  • แก้รังแคได้ 
  • รักษาโรคผิวหนัง

 
 
วิธีใช้โดยทั่วไป

  • รากมีรสเฝื่อน ใช้ต้มดื่มเป็นยาแก้ธาตุพิการ รากนำมาต้มกับน้ำมะพร้าวใช้ทาแก้อาการปวดท้อง ต้นใช้ต้มดื่มเป็นยาแก้กระเพาะอักเสบ 
  • รากใช้สกัดเป็นเป็นยาระบายได้ 
  • ใบและรากมีรสเฝื่อน ใช้ตำพอกแก้ริดสีดวงทวา 
  • น้ำยางจากต้นใช้รักษาโรคผิวหนัง ส่วนเนื้อไม้ใช้ผสมเป็นยาสำหรับรักษาโรคผิวหนัง โรคเรื้อน กรณีที่มือและเข่าอ่อนเปลี้ยหลังการคลอดบุตรของสตรี 
  • ต้นใช้ตำพอกเป็นยาแก้รังแค ต้นใช้เป็นยาพอกแผล 
  • ตำรายาพื้นบ้านจะใช้น้ำยางจากต้นมาแต้มกัดหูด (ใช้น้ำยางจากกิ่งที่หักมาใหม่ ๆ มาหยดลงบริเวณที่เป็นหูด วันละ 2 ครั้ง เช้าและเย็น) (น้ำยางจากต้น)ต้นมีรสเฝื่อน ใช้ต้มแช่รักษาอาการบาดเจ็บ
  • ต้นใช้ตำพอกเป็นยาแก้ปวดบวม 
  • ต้นใช้ตำทาแก้อาการปวดกระดูก กระดูกเดาะ 
  • ใช้น้ำยางจากต้นนำมาถูผิวหนังบริเวณที่กระดูกแตกหัก เชื่อว่าจะช่วยเชื่อมกระดูกได้

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

  1. หนังสือสมุนไพรไทย เล่ม 1. “พญาไร้ใบ (Phaya Rai Bai)”. (ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, ธวัชชัย มังคละคุปต์). หน้า 189. 
  2. หนังสือสมุนไพรในอุทยานแห่งชาติภาคเหนือ. “พญาไร้ใบ”. (พญ.เพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ). หน้า 139. 
  3. หนังสือสมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติ. (คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “พญาไร้ใบ Milk Bush”. หน้า 109. สวนพฤกษศาสตร์คลองไผ่, สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. “พญาไร้ใบ” [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.rspg.or.th/plants_data/kp_bot_garden/kpb.htm. [30 เม.ย. 2014].
  4. ระบบวินิจฉัยและการรักษาอาการอันเนื่องจากพืชพิษในประเทศไทย, สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. “พญาไร้ใบ” [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: www.medplant.mahidol.ac.th/tpex/. [30 เม.ย. 2014]. 
  5. ศูนย์ทางด่วนข้อมูลการเกษตร เครือข่ายสถานีวิทยุร่วมด้วยช่วยกัน จังหวัดสระบุรี. (ข้อมูลจาก : คุณบุญลือ เต้าแก้ว).