เสลดพังพอนตัวผู้
  ชื่อสามัญภาษาไทยเสลดพังพอนตัวผู้
  ชื่อสามัญภาษาอังกฤษPorcupine flower, Hophead Philippine violet, Hophead, Hop-head Barleria
  ชื่อที่เกี่ยวข้องชองระอา พิมเสนต้น ทองระอา อังกาบ เช็กเชเกี่ยม
  ชื่อวิทยาศาสตร์Barleria lupulina
  ชื่อพ้องHop Headed Barleria
  ชื่อวงศ์Acanthaceae
  ชื่อท้องถิ่นภาคกลาง พิมเสนต้น, เสลดพังพอน, เสลดพังพอนตัวผู้ จีน เช็กเชเกี่ยม
 
 
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

    เสลดพังพอนตัวผู้เป็นไม้พุ่ม สูงประมาณ 1 – 2 เมตร แตกกิ่งก้านสาขามากมาย ลำต้นมีหนามสีน้ำตาลคู่ ตามข้อและโคนใบ กิ่งก้านมีสีน้ำตาลแดงอมเขียว

    ใบเป็นไม้ใบเดี่ยว ออกตรงข้ามกันเป็นคู่ ๆ ลักษณะของใบเรียวแคบ ปลายใบแหลม โคนใบเรียวเล็กจนถึงก้านใบ ขอบใบเรียบ ผิวใบเกลี้ยง พื้นใบมีสีเขียวเข้มและมัน ก้านใบตลอดจนเส้นกลางใบสีแดง ใบยาวประมาณ 1.5 – 3.5 นิ้ว ก้านใบสั้น และที่โคนก้านมีหนามแหลมหนึ่งคู่สีม่วงชี้ลง

    ดอก ออกดอกเป็นช่อตามยอดหรือปลายกิ่ง ดอกมีใบประดับขนาดใหญ่ซึ่งจะเรียงกันเป็นรูปทรงกระบอกสีเขียว ปลายใบสีม่วงแดง เมื่อดอกยังอ่อนมีใบประดับหุ้มมิด เมื่อดอกบานจะโผล่เลยใบประดับออกมาครึ่งหนึ่ง ใบประดับรูปกลมรี ตอนปลายมีสีน้ำตาลอมแดง กลีบรองกลีบดอกสีเขียวมี 5 กลีบ กลีบดอกสีเหลืองจำปา ตรงโคนเป็นหลอดตรงปลายแยกเป็น 5 กลีบ แบ่งออกเป็นกลีบบนและล่าง กลีบบนจะมี 3 กลีบ และใหญ่กว่ากลีบล่าง 2 กลีบ

    ผล เป็นฝัก รูปมนรี แบนและยาว โคนกว้าง ปลายแหลม ภายในผลมีเมล็ด 2 – 4 เมล็ด

สรรพคุณทั่วไป

ใบสด
  • ถอนพิษแมลงสัตว์กัดต่อย แก้ลมพิษ
  • รักษาเม็ดผื่นคันตามผิวหนัง
  • แก้โรคเบาหวาน
  • แก้ปวดแผล แผลจากของมีคมบาด
  • แก้โรคฝีต่างๆ
  • รักษาโรคคางทูม
  • แก้โรคไฟลามทุ่ง
  • แก้ขยุ้มตีนหมา
  • แก้โรคงูสวัด รักษาโรคเริม
  • ถอนพิษจากเม็ดตุ่มฝีดาษ รักษาโรคฝีดาษ
  • แก้ฟกช้ำ แก้ช้ำบวมเนื่องจากถูกของแข็ง
  • ถอนพิษไข้ พิษไข้ทรพิษ
  • แก้ปวดฟัน เหงือกบวม
  • แก้ริดสีดวงทวาร
  • แก้ยุงกัด
  • แก้พิษไฟลวกน้ำร้อนลวก
  • แก้ปวดจากปลาดุกแทง 
ราก
  • แก้ตาเหลือง
  • หน้าเหลือง
  • เมื่อยตัว
  • กินข้าวไม่ได้
  • แก้เจ็บท้อง
  • แก้ผิดอาหาร
  • ถอนพิษงู
  • พิษแมลงสัตว์กัดต่อย
  • แก้ปวดฟัน

 
 
วิธีใช้โดยทั่วไป

  • รักษาอาการอักเสบ ถอนพิษ รักษาแผลร้อนในในปาก เริม งูสวัด - ใช้ใบสด 10-20 ใบ (เลือกใบสีเขียวเข้มสดเป็นมันไม่อ่อนไม่แก่จนเกินไป)นำมาตำผสมกับเหล้าหรือน้ำมะนาว คั้นเอาน้ำดื่มหรือเอาน้ำทาแผลและเอากากพอกแผล
  • ใช้ใบ 1,000 กรัม หมักใน alcohol 70 % 1,000 ซีซี. หมักไว้ 7 วัน นำมากรองแล้วเอาไประเหยให้เหลือ 500 ซีซี. เติม glycerine pure ลงไปเท่ากับจำนวนที่ระเหยไป (500 ซีซี.) นำน้ำยาเสลดพังพอนกรีเซอรีนที่ได้ทาแผลเริม งูสวัด แผลร้อนในปาก ถอนพิษต่างๆ 2.ทาบริเวณที่แมลงสัตว์กัดต่อยเป็นผื่นคัน
  • ใช้ใบสด 5-10 ใบ ตำขยี้ทาบริเวณที่เป็นแผลที่แพ้ จะยุบหายได้ผลดี 3.แก้แผลน้ำร้อนลวก
  • ใช้ใบตำเคี่ยวกับน้ำมะพร้าวหรือน้ำมันงา เอากากพอกแผลที่ถูกน้ำร้อนลวกหรือไฟไหม้ แผลจะแห้ง
  • นำใบมาตำให้ละเอียดผสมกับสุรา ใช้พอกบริเวณที่ถูกไฟไหม้หรือน้ำร้อนลวก มีสรรพคุณดับพิษร้อนได้ดี

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

  1. http://www.ananhosp.go.th/สมุนไพร/3.1.6%20กลุ่มระบบโรคผิวหนัง/7%20%เสลดพังพอนตัวผู้.html
  2. หนังสือ ชื่อพันธุ์ไม้แห่งประเทศไทย เต็ม สมิตานันท์ หน้า 67
  3. https://www.pharmacy.mahidol.ac.th/siri/index.php?page=search_detail&medicinal_id=123