หอมแดง
  ชื่อสามัญภาษาไทยหอมแดง
  ชื่อวิทยาศาสตร์Allium ascalonicum L.
  ชื่อพ้องAllium carneum Willd., Allium fissile Gray, Allium hierochuntinum Boiss., Porrum ascalonicum (L.) Rchb.
  ชื่อวงศ์Amaryllidaceae
  ชื่อท้องถิ่นผักบั่ว (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ), หอมหัวขาว หอมบัว หอมปั่ว (ภาคตะวันตกเฉียงเหนือ), หอมแกง หอมไทย หอมเล็ก หอมหัว (ภาคกลาง), หอมแกง (ภาคใต้)
 
 
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

หอมแดงมีลักษณะใบแทงออกจากลำต้นหรือหัว มีลักษณะเป็นหลอดกลม ด้านในกลวง มีสารสีนวลเป็นไขเคลือบผิวใบ 

ใบมีลักษณะตั้งตรงสูงประมาณ 15-50 ซม. แตกออกเป็นชั้นถี่ 5-8 ใบ ใบอ่อนสดของหอมแดงใช้ในการบริโภค ส่วนหัวหรือบัลบ์หัวหรือบัลบ์เป็นส่วนของกาบใบที่เรียงซ้อนกันแน่นจากด้านในของหัวออกมา เป็นแหล่งสะสมอาหาร และน้ำ มีลักษณะเป็นกระเปาะ เรียกว่า Bulbs มีลำต้นภายใน มีลักษณะเป็นก้อนเล็กๆ สีขาว ซึ่งเป็นที่เกิดของหัวหอม หัวหอมจะแตกใหม่ออกมาจากหัวเดิม โดยเฉลี่ย 2 - 20 หัวต่อกอ เส้นผ่านศูนย์กลางของหัวประมาณ 1.5-3.5 ซม. 

ต้นที่มองเห็นเหนือดินเป็นส่วนที่อยู่ต่อจากบัลบ์ จัดเป็นลำต้นเทียมที่เกิดจากกาบใบเรียงอัดกันแน่น ถัดมาจึงเป็นส่วนของใบ รากรากหอมแดงเป็นระบบรากฝอยจำนวนมาก งอกออกจากด้านล่างของต้น มีลักษณะเป็นกระจุกรวมกันที่ก้นหัว และแพร่ลงดินลึกในระดับตื้นประมาณ 10-15 เซนติเมตรและแผ่รอยต้นประมาณ 5-10 เซนติเมตร

สรรพคุณทั่วไป

  • ใช้แก้หวัดและเลือดกำเดาออก
  • แก้ไข้มีเสมหะ
  • บำรุงผมให้งอกงาม
  • ทำให้ผิวหนังสดชื่น
  • แก้ไข้
  • ช่วยขับเสมหะ
  • แก้โรคในปาก
  • ช่วยบำรุงธาตุ
  • เป็นยาขับลมในลำไส้ 
  • แก้ปวดท้อง 
  • แก้หวัดคัดจมูก
  • ตำผสมพิมเสนและเปราะหอมพอกกระหม่อมเด็กแก้หวัดคัดจมูกขยี้ดมแก้ซางชัก สลบ
  • แก้ปวดกระบอกตา แสบร้อนตา น้ำตาไหล
  • ขับปัสสาวะ
  • ขับประจำเดือน
  • แก้โรคปากคอ ฆ่าเชื้อโรค
  • แก้ลมพิษ
  • ทาแก้สิว
  • แก้พิษแมลงกัด
  • ทาแก้อาการปวดบวมตามข้อ
  • ช่วยทำให้ระบบย่อยอาหารดี เจริญอาหาร
  • ทำให้ความดันโลหิตต่ำ
  • ลดไขมันในเลือด
  • แก้อาการอักเสบต่างๆ 
  • เป็นยาบำรุงหัวใจ
  • นำมาย่างไฟใช้พอกแผลฝี  แผลช้ำ
  • เป็นยาบำรุงกำหนัด

 
 
วิธีใช้โดยทั่วไป

  • ตำรายาไทย: ใช้หัวหอมสด ประมาณ 15-30 กรัม นำมาต้มเอาน้ำดื่ม เป็นยาแก้ท้องอืดแน่น แก้บวมน้ำ ขับพยาธิ  ปวดหลังบริเวณเอว ปวดประจำเดือน แก้ไข้ ขับลม ทำให้ร่างกายอบอุ่น
  • ตำรับยาสมุนไพรล้านนา: มีการใช้หัวหอมแดง ในตำรับ “ยาเลือดขึ้น” (ยารักษาโรคความดัน) ให้เอาเทียนทั้ง 5 (เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก และเทียนตาตั๊กแตน) ขิง หอมแดง พริกไทย ใบตาล นำมาคั่วให้เหลือง แล้วบดผสมกัน แล้วนำไปสูบ ถ้าสูบไม่ได้ ให้ทำหลอดพ่นเข้ารูจมูก
  • แก้หวัดคัดจมูก ใช้หัว 2-4 หัว ทุบพอบุบ ห่อผ้าขาวบางวางไว้บนหัวนอน  แก้พิษแมลงสัตว์ กัดต่อย ใช้หัวประมาณ 1 หัว ขยี้หรือตำให้แหลกแล้วนำมาทา
  • หน้าบวม ท้องอืดแน่น ปัสสาวะขัดหรือน้อย อาการหอบหืด ใช้ถั่วแดงชนิดเมล็ดเล็ก 1 ถ้วยชา หัวหอมแดง 10 หัวซอยเป็นฝอย ใส่น้ำ 5 ถ้วยชา ต้มจนถั่วสุก ให้น้ำแห้งพอดี ใส่เซียวเจี๊ยะ (Niter มี KNO3 เป็นสารสำคัญ อาจใช้ดินปลาสิวแทนได้) 30 กรัมลงในกะละมัง ต้มบดคลุกกับถั่วและหัวหอมให้ละเอียดได้เป็นของเหลวข้นๆ กินทุกวันตอนท้องว่าง แล้วกินเหล้าองุ่นตามด้วยครึ่งช้อนชา
  • กินเนื้อสัตว์เป็นพิษ อาเจียนเป็นเลือด ร่างกายผอมเหลือง ใช้เมล็ดหอมแดง 1 ถ้วยชา ล้างให้สะอาด ตำให้แตกใส่น้ำต้ม รินกิน เมื่อน้ำเย็นครั้งละครึ่งถ้วยชา วันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น
  • น้ำคั้นจากหัวหอมอุ่นร่วมกับใบผักกาดน้ำ เปลือกชลูด ถูทาบริเวณฟกช้ำ นอกจากนี้ ยังใช้ผสมทำลูกแป้งหมักเหล้าได้อีกด้วย
  • ช่วยรักษาแผล โดยการนำหอมแดงมาหั่นเป็นแว่น ๆ แล้วผสมกับน้ำมันมะพร้าวและเกลือ ต้มให้เดือดแล้วนำมาพอกบริเวณแผล
  • หัวหอมแดงมีสรรพคุณช่วยบรรเทาอาการคัน ด้วยการใช้หัวหอมนำมาบดผสมเหล้าเล็กน้อย นำไปพอกบริเวณที่คัน
  • หอมแดงรักษาสิว ฝ้า กระ จุดด่างดำ ด้วยการนำหอมแดงมาฝานเป็นแว่นบาง ๆ แล้วนำมาทาบริเวณที่เป็น

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

  1. วรวุฒิ สมศักดิ์, สุกัญญา ชาชิโย, สมเดช ศรีชัยรัตนกูล, ชัยรัตน์ อุทัยพิบูลย์. ฤทธิ์ของสารสกัดหอมแดงต่อความเสียหายของตับและไตจากการติดเชื้อมาลาเรีย Plasmodium berghei ในหนูทดลอง. การประชุมหาดใหญ่วิชาการระดับชาติ ครั้งที่ 6, วันที่ 26 มิถุนายน 2558 ณ มหาวิทยาลัยหาดใหญ่ จ.สงขลา.
  2. จิรวัฒน์ เวชแพศน์.2526 การศึกษาระยะปลูกของหอมแดง.ปัญหาพิเศษปริญญาตรี ภาควิชาพืชสวน มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์,กรุงเทพฯ.
  3. ภก.ชัยโย ชัยชาญทิพยุทธ.หอมเล็ก.คอลัมน์ สมุนไพรน่ารู้. นิตยสารหมอชาวบ้าน.เล่มที่27.กรกฎาคม 2524
  4. หอม.ฐานข้อมูลพืชสมุนไพรที่มีการใช้ในผู้ติดเชื้อและผู้ป่วยเอดส์.สำนักงานข้อมูลสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล.
  5. อาทิตย ศุขเกษม. การเปรียบเทียบผลผลิตของหอมแดงที่ปลูกด้วยหัวพันธุ์และเมล็ดพันธุ์.ปัญหาพิเศษปริญญาตรี.ภาควิชาพืชสวนคณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์วิทยาเขตกำแพงแสน.13 หน้า
  6. Lorenz, O.A. and D.N. Maynard. 1980. Knott’s hand book for vegetable growers. John wily and Sons, Inc. New York. 390 p.
  7. หอมแดง สรรพคุณและการปลูกหอมแดง.พืชเกษตรดอทคอม เว็บเพื่อพืชเกษตรไทย (ออนไลน์)เข้าถึงได้จาก http://puechkaset.com
  8. พะยอม ตันดีวัฒน์.2530. เครื่องเทศ.119 หน้า.
  9. หอมแดง.ฐานข้อมูลเครื่องยา คณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี(ออนไลน์)เข้าถึงได้จากhttp://www.thaicudedrug.com/main.php?action=viewpage&pid=145
  10. รัตนา พรหมพิชัย. (2542). หอมบั่ว. ใน สารานุกรมวัฒนธรรมไทยภาคเหนือ (เล่ม 14, หน้า 7530). กรุงเทพฯ: มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์.
  11. วิศิษย์ ว่องทิพยคงคา.2510. การเปรียบเทียบหาระยะปลูกที่เหมาะสม ของหอมต้นเพื่อเพิ่มผลผลิต ปัญหาพิเศษ ปริญญาตรี ภาควิชาพืชสวน มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์,กรุงเทพฯ.