ส้มซ่า
  ชื่อสามัญภาษาไทยส้มซ่า
  ชื่อสามัญภาษาอังกฤษBouquetier, Sour orange, Bitter orange, Seville orange, Bigarade
  ชื่อที่เกี่ยวข้องมะขุน ส้มส่า มะนาวควาย ส้มมะงั่ว
  ชื่อวิทยาศาสตร์Citrus aurantium var. Aurantium
  ชื่อวงศ์Rutaceae
  ชื่อท้องถิ่น
 
 
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ส้มซ่าเป็นไม้ต้น สูง 3-8 เมตร เปลือกลำต้นสีดำ ทรงพุ่มกลม มีกิ่งก้านมาก กิ่งอ่อนเป็นเหลี่ยม กิ่งมีหนามแหลมสั้น 

ใบเดี่ยว เรียงสลับ มีต่อมน้ำมันเป็นจุดกระจายทั่วใบ ทำให้มีกลิ่นหอม ตัวใบแบ่งเป็นสองส่วน ครึ่งบนเป็นแผ่นกว้างรูปไข่ขนาด 7x10 ซม. ครึ่งล่างแผ่เป็นปีกแคบคล้ายรูปสามเหลี่ยม ขนาดกว้างถึง2x3 ซม. ใบหนา สีเขียวเข้มขอบใบเรียบหรือมีจักเล็กน้อย 

ดอกเดี่ยวหรือเป็นกลุ่มออกที่ซอกใบ กลีบสีขาวมีกลิ่นหอมแรง กลีบดอก มี 4-5 กลีบ เป็นดอกสมบูรณ์เพศ 

ผลทรงกลม ขนาดส้นผ่านศูนย์กลาง 5-7 ซม. มี 10-12 ห้อง เปลือกหนา สีเขียว เมื่อแก่เปลี่ยนเป็นสีเหลือง ผิวผลเรียบหรือขรุขระเล็กน้อย กุ้งหยาบสีส้มเหลืองมีกลิ่นหอม รสหวานอมเปรี้ยว เมล็ดขนาด 0.4-0.6 มม. จำนวน 25-25 เมล็ดต่อผล

สรรพคุณทั่วไป

  • ใช้เป็นยาแก้ไอ กัดเสมหะ ใช้เป็นน้ำกระสายยา ในตำรายาจีนเรียก จื๋อเบอ (ภาษาจีนกลาง) หรือจี๋ปัก (ภาษาจีนแต้จิ๋ว) ใช้เป็นยาเจริญอาหาร 
  • เปลือกผล รสปร่าหอมใช้ทำยาหอมแก้ลมวิงเวียนหน้ามืดตาลาย แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ น้ำในลูก รสเปรี้ยวอมหวาน กัดฟอก เสมหะ แก้ไอ ฟอกโลหิต 
  • ใบ รักษาโรคผิวหนัง

 
 
วิธีใช้โดยทั่วไป

  • ส่วนเปลือกใช้ห้่นใส่แกงได้ 
  • ส่วนน้ำในผลใช้ทำน้ำดื่ม

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

  1. http://identity.bsru.ac.th/archives/1528
  2. https://skm.ssru.ac.th/news/view/wut014 
  3. https://kaijeaw.com/ส้มซ่า-และ-ส้มสา/