สวนป่าสมุนไพรวัดปลักไม้ลาย

ชิงช้าชาลี

ชื่อสามัญภาษาไทย	ชิงช้าชาลี
ชื่อสามัญภาษาอังกฤษ	Heart-leaved Moonseed, Gulancha Tinospora
ชื่อวิทยาศาสตร์	Tinospora baenzigeri Forman
ชื่อวงศ์	Menispermaceae
ชื่อท้องถิ่น	จุ่งจะลิงตัวแม่ (ภาคเหนือ), จุ่งจะริงตัวพ่อ (ภาคเหนือ), บรเพ็ชร บรเพ็ชร์ ชิงชาลี (ภาคกลาง), ตะซีคี, ตะคี, ตะซีคิ (กะเหรี่ยง ภาคเหนือ)


ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ต้นชิงช้าชาลี จัดเป็นพรรณไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น ตามเถามีรูอากาศสีขาว เถามีลักษณะกลมและเหนียว ตามเถามีปุ่มปมเล็กน้อย เถาอ่อนเป็นสีเขียว ทุกส่วนมีรสขม โดยเฉพาะเถาแก่ ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ดและการปักชำ มักพบขึ้นตามที่รกร้างทั่วไป ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปหัวใจ ปลายใบแหลม โคนใบมนเว้า ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างและยาวประมาณ 6-10 เซนติเมตร เนื้อใบบาง หลังใบและท้องใบเรียบ ด้านหลังใบใกล้กับโคนใบมีปุ่มเล็ก ๆ 2 ปุ่มอยู่บนเส้นใบ ก้านใบยาวประมาณ 3-5 เซนติเมตร ออกดอกเป็นช่อ โดยช่อดอกจะออกตามเถาและตามซอกใบ ดอกย่อยเป็นสีครีมมีขนาดเล็ก ไม่มีกลีบดอก ดอกมีเกสรเพศผู้ยาวพ้นออกจากดอก ลักษณะของผลเป็นรูปทรงกลมขนาดประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร ผิวผลเรียบเป็นมัน ผลสดเป็นสีเขียวเข้ม เมื่อสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองใส เนื้อผลฉ่ำน้ำเป็นสีขาวใส เมล็ดเดี่ยวสีดำหรือสีเทาค่อนข้างดำ ผิวเมล็ดขรุขระ
สรรพคุณทั่วไป
เถามีรสขมเย็น มีสรรพคุณเป็นยาบำรุงกำลัง แก้อ่อนเพลีย ใช้เป็นยาบำรุงธาตุ แก้ธาตุไม่ปกติ ช่วยเจริญอาหาร ส่วนอีกข้อมูลระบุว่าให้ใช้รากและดอกเป็นยาแก้ธาตุพิการ ใช้เป็นยาแก้มะเร็ง น้ำต้มจากทั้งต้นมีสรรพคุณเป็นยาลดเบาหวานได้ เถาใช้เป็นยาแก้ไข้ ไข้กาฬ ไข้เหนือ ไข้มาลาเรีย ไข้มาลาเรียที่จับเว้นระยะ (antiperiodic) ทำให้เลือดเย็น (สามารถนำมาใช้แทนเถาบอระเพ็ดได้) เถาใช้เป็นยาแก้โลหิตอันเป็นพิษ แก้ร้อนใน ช่วยบรรเทาอาการกระหายน้ำ ใช้เป็นยาแก้ไข้พิษร้อน รากอากาศมีสรรพคุณทำให้อาเจียนอย่างแรง ดอกมีรสขมเมาใช้เป็นยาแก้แมลงเข้าหู ใช้แก้อาการปวดฟัน แก้รำมะนาด ดอกใช้เป็นยาขับพยาธิในท้อง ในหู ในฟัน รากและดอกใช้ปรุงเป็นยาขับลม แก้ท้องเฟ้อ เถาใช้เป็นยาแก้โรคทางเดินปัสสาวะ ใบมีรสขมเมา มีสรรพคุณเป็นยาบำรุงน้ำดี แก้ดีพิการ ใช้เป็นยาแก้ดีซ่าน ใบใช้เป็นยาถอนพิษ ดับพิษทั้งปวง ใบนำมาบดผสมกับน้ำผึ้งใช้ทารักษาแผล ใบอ่อนใช้ผสมกับน้ำนมทาแก้ไฟลามทุ่ง (erysipelas) ใบใช้เป็นยาฆ่าพยาธิ พยาธิผิวหนัง ใบสดใช้ตำพอกรักษาฝีทำให้เย็น เถาใช้เป็นยาแก้พิษฝีดาษ แก้ฝีกาฬ อันบังเกิดเพื่อฝีดาษ ใช้เป็นยาแก้อักเสบ แก้พิษอักเสบ ใบสดใช้ตำพอกรักษาอาการปวด ใช้แก้อาการเกร็ง รากและดอกใช้เป็นยาแก้อาการปวดเมื่อย

สรรพคุณเฉพาะส่วนของสมุนไพร

เถา	แก้โรคฝีดาษ แก้มะเร็ง มาลาเรีย

วิธีใช้โดยทั่วไป
ยาแก้ไข้ ไข้กาฬ ไข้เหนือ ไข้มาลาเรีย ให้นำต้น ใบ เถา 1 กำมือ มาต้มกับน้ำ 3 แก้ว เคี่ยวนานประมาณ 10-15 นาที แล้วนำมาแบ่งดื่มเช้าและเย็น หรือใช้รากประมาณ 90-120 กรัม นำมาทุบให้แหลก ใช้ต้มกับน้ำดื่มเช้าและเย็น
แหล่งข้อมูลอ้างอิง
www.flickr.com (by Somjit2012, AnitaWPANewDelhi, Dinesh Valke, Sanjay Tiwari / Melissa Selby)