ดีปลี
  ชื่อสามัญภาษาไทยดีปลี
  ชื่อสามัญภาษาอังกฤษLong pepper, Indian long pepper, Javanese long pepper
  ชื่อวิทยาศาสตร์Piper retrofracnon Vahl
  ชื่อพ้องChavica officinarum Miq., Piper chaba Hunter, Piper officinarum (Miq.) C. DC.)
  ชื่อวงศ์Piperaceae
  ชื่อท้องถิ่นประดงข้อ ,ปานุน (ภาคกลาง) , ดีปลีเชือก (ภาคใต้) , พิษพญาไฟ , ปีกผัวะ , cabe jawa(อินโดนีเซีย) ,chabai jawa (มาเลเซีย) , Sali (ลาว)
 
 
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

    ต้นดีปลีจัดเป็นไม้เถามีรากฝอยออกบริเวณข้อเพื่อใช้ยึดเกาะและเลื้อยพัน เถาค่อนข้างเหนียวและแข็ง มีข้อนูน แตกกิ่งก้านสาขามาก เจริญเติบโตได้ดีในที่ชุ่มชื้น มีแสงแดดรำไร

    ใบเป็นใบเดี่ยว ลักษณะเป็นรูปไข่แกมขอบขนาน ใบมีสีเขียวเข้มเป็นมัน ปลายใบแหลม โคนใบมน ขอบใบเรียบเป็นคลื่นเล็กน้อย ใบกว้างประมาณ 3-5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 7-10 เซนติเมตร มีเส้นใบออกจากโคนประมาณ 3-5 เส้น ส่วนก้านใบยาวประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร

    ดอกดีปลี หรือ ผลดีปลี ผลสดมีสีเขียว เมื่อสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีแดง ลักษณะของผลอัดกันแน่นเป็นช่อรูปทรงกระบอก โคนใหญ่กว่าปลายไม่มาก ปลายเล็กมน ผลมีความยาวประมาณ 2.5-7.5 เซนติเมตร และมีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 5-8 เซนติเมตร ผิวของผลค่อนข้างหยาบ และมีเกสรตัวเมียติดอยู่

    ผลย่อยมีเมล็ดเดียว โดยเมล็ดมีขนาดเล็กมาก ลักษณะกลมและแข็ง ผงของผลมีสีน้ำตาล มีกลิ่นหอมเฉพาะตัว มีรสเผ็ดร้อน ขมปร่า นิยมเก็บผลมาใช้เมื่อผลเริ่มเป็นสีน้ำตาล แล้วนำมาตากแดดให้แห้ง

สรรพคุณทั่วไป

  • ช่วยขับลม แก้จุกเสียด
  • ช่วยขับเสมหะ
  • แก้หืด
  • แก้หลอดลมอักเสบ
  • แก้นอนไม่หลับ
  • แก้ลมบ้าหมู
  • เป็นยาขับน้ำดี
  • เป็นยาขับระดูทำให้สตรีเกิดอาการแท้งบุตร
  • เป็นยาขับพยาธิในท้อง
  • ใช้เป็นยาทาภายนอกสำหรับบรรเทาอาการปวดที่กล้ามเนื้อ
  • แก้ลมอัมพาต
  • แก้เส้นปัตตะฆาต
  • แก้เส้นอัมพฤกษ์
  • แก้คุดทะราดให้ปิดธาตุ
  • แก้โรคหลอดลมอักเสบ
  • ช่วยบำรุงธาตุ
  • แก้ริดสีดวงทวาร
  • ช่วยระงับอชินโรคหรือโรคเรื้อรังที่รักษาไม่หาย
  • ช่วยลดอาการเสียงแหบแห้งได้
  • ช่วยแก้อาการอาหารไม่ย่อย แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ จุกเสียดแน่นท้อง

 
สรรพคุณเฉพาะส่วนของสมุนไพร
 
  ผลแก้ลมวิงเวียน นอนไม่หลับ ขับระดู
 
วิธีใช้โดยทั่วไป

  • ช่วยแก้ไข้เรื้อรังหรืออาการไข้ที่มักเป็น ๆ หาย ๆ ด้วยการใช้ดอกดีปลีล้างสะอาด นำมาบดหรือตำพอหยาบ ๆ ประมาณครึ่งแก้ว นำมาต้มกับน้ำ 4 แก้ว จนเหลือ 1 แก้ว แล้วกรองเอาแต่น้ำมาดื่มกินขณะท้องว่างวันละ 2 ครั้ง และสูตรนี้ยังช่วยลดอาการม้ามโตได้อีกด้วย
  • ช่วยแก้อาการเจ็บในลำคอ ด้วยการใช้ดอกดีปลี 3 ดอก ผิวมะนาว 1 ลูก หัวกระเทียม 3 กลีบ และพริกไทยล่อน 3 เม็ด นำทั้งหมดมาตำให้ละเอียด แล้วผสมกับน้ำมะนาวและคลุกให้เข้ากัน นำมาปั้นเป็นลูกกลอนขนาดเท่าเม็ดพุทรา แล้วใช้อมบ่อย ๆ
  • ช่วยลดอาการเสียงแหบแห้งได้ ด้วยการใช้ผงดีปลีผสมกับสมอไทยอย่างละ 5 กรัมจนเข้ากัน แล้วผสมกับน้ำอุ่นไว้ดื่มครั้งละ 1 แก้ว วันละ 2 ครั้ง

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

  1. https://pharmacy.su.ac.th/herbmed/herb/text/herb_detail.php?herbID=90
  2. https://www.sgethai.com/article/ดีปลี-สมุนไพรไทย-ประโยชน์/
  3. http://www.phargarden.com/main.php?action=viewpage&pid=223
  4. https://medthai.com/ดีปลี/
  5. https://www.disthai.com/16488287/ดีปลี