จันทน์ลูกหอม
  ชื่อสามัญภาษาไทยจันทน์ลูกหอม
  ชื่อสามัญภาษาอังกฤษGold apple
  ชื่อที่เกี่ยวข้องจัน, อิน, จันอินจันโอ, จันอิน, จันลูกหอม, จันท์ลูกหอม, จันขาว, ลูกจัน, ลูกอิน, จันอิน, ลูกจันทน์, ลูกจันทร์
  ชื่อวิทยาศาสตร์Diospyros decandra Lour.
  ชื่อพ้องDiospyros packmannii C.B.Clarke.
  ชื่อวงศ์Ebenaceae
  ชื่อท้องถิ่น
 
 
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ไม้ยืนต้น สูงประมาณ 10-20 เมตร เรือนยอดเป็นทรงกลมหรือทรงกระสวย หนาทึบ ลำต้นตรง เปลือกต้นเรียบ สีน้ำตาลเข้มอมเทาหรือดำแตกเป็นสะเก็ด เนื้อไม้สีขาว ส่วนกิ่งอ่อนยอดอ่อนจะมีขนสีน้ำตาลปกคลุม และมีกิ่งก้านเหนียว

ใบเดี่ยวสีเขียวเข้ม ออกเรียงสลับกัน ใบคล้ายรูปรี โคนใบมน ปลายใบสอบหรือแหลม แผ่นใบเรียบบางเป็นมันลื่น ขอบใบเรียบ ยาวประมาณ 7-10 เซนติเมตร กว้างประมาณ 1-3 เซนติเมตร

ดอกมีสีขาวนวลหรือสีเหลืองอ่อน ดอกเป็นดอกเดี่ยวหรือดอกช่อ แยกเพศอยู่คนละต้น ดอกเพศผู้ออกดอกเป็นช่อขนาดเล็ก ช่อหนึ่งมีประมาณ 3 ดอก ตามส่วนต่าง ๆ มีขนสีน้ำตาลแดงปกคลุมอยู่ มีกลีบเลี้ยง 4-5 กลีบเรียงเป็นรูปถ้วยแต่ไม่เชื่อมกัน ส่วนกลีบดอกมี 4-5 กลีบ โคนกลีบเชื่อมติดกันเป็นรูปเหยือกน้ำ ส่วนดอกเพศเมียจะออกดอกเป็นดอกเดี่ยวตามกิ่งเล็ก ๆ กลีบดอกและกลีบเลี้ยงจะเหมือนดอกเพศผู้แต่ใบใหญ่กว่า

ผลมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางผลประมาณ 4-8 เซนติเมตร ที่ผลจะมีส่วนของกลีบเลี้ยงติดอยู่ที่จุก ผลอ่อนมีสีเขียว แต่เมื่อสุกแล้วจะเป็นสีเหลือง เนื้อนุ่ม มีกลิ่นหอมและมีรสหวาน สามารถรับประทานได้ โดยผลอินจันจะมีอยู่สองแบบคือ ลักษณะของผลเป็นรูปกลมแป้น ไม่มีเมล็ดหรือมีเมล็ดลีบ ผลมีรอยบุ๋มตรงกลาง รสฝาดหวาน มีกลิ่นหอม จะเรียกว่า ลูกจัน ส่วนผลที่มีลักษณะของผลเป็นรูปกลมและมีเมล็ด 2-3 เมล็ด ไม่มีรอยบุ๋ม มีรสฝาดหวาน จะเรียกว่า ลูกอิน โดยผลอินจันจะมีรสฝาด ต้องคลึงให้ช้ำก่อนรสฝาดจึงจะหายไป

สรรพคุณทั่วไป

  • แก่นช่วยบำรุงผิวพรรณ 
  • ผลและเนื้อไม้ช่วยบำรุงกำลังให้สดชื่น 
  • แก่นช่วยแก้ลม แก้อาการอ่อนเพลีย 
  • เนื้อไม้ช่วยบำรุงเลือดลม 
  • แก่นช่วยบำรุงหัวใจ 
  • เนื้อไม้ใช้ปรุงเป็นยาบำรุงประสาท ทำให้เกิดปัญญา 
  • ผลช่วยแก้อาการนอนไม่หลับ อาการกระสับกระส่าย
  • เนื้อไม้และแก่นช่วยแก้อาการร้อนใน กระหายน้ำ 
  • เนื้อไม้ช่วยแก้อาการเหงื่อมาก 
  • เนื้อไม้ หรือใช้แก่นนำไปต้มรวมกับสมุนไพรชนิดอื่นช่วยแก้ไข้ 
  • แก่นช่วยแก้ไข้ที่มีผลต่อดี 
  • แก่นช่วยแก้กำเดา
  • เนื้อไม้ช่วยแก้อาการไข้ที่มีผลต่อตับและดี 
  • แก่นช่วยแก้อาการไอ 
  • เนื้อไม้และแก่นช่วยบำรุงตับและปอดให้เป็นปกติ 
  • เนื้อไม้ช่วยแก้ปอดตับพิการ 
  • แก่นช่วยแก้ตับพิการ 
  • ผลช่วยแก้อาการท้องเสีย 
  • เนื้อไม้ช่วยแก้ดีพิการ 
  • เนื้อไม้ช่วยขับพยาธิ 

 
 
แหล่งข้อมูลอ้างอิง

  1. หนังสือผลไม้ 111 ชนิด คุณค่าอาหารและการกิน (นิดดา หงส์วิวัฒน์, ทวีทอง หงส์วิวัฒน์)
  2. เว็บไซต์สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
  3. เว็บไซต์หมอชาวบ้าน (รศ.ดร.กรณ์กาญจน์ ภมรประวัติธนะ)